Elizabeth Gaskell - Kuzey ve Güney (Bir Edebiyat Şaheseri)

"Okuyucunun merhametine ve affına boynu bükük sığınıyorum, bu kusurlu yaratım adına."

- Elizabeth Cleghorn Gaskell

Nereden başlasam…

Sanırım kitabın ne kadar uzun süredir dilimize çevrilmesini beklediğim(iz)den başlasam iyi olacak. Raflarda tonla Austen, Bronte, Dickens gördük ama heyhat Elizabeth Gaskell neredeydi?! 

Aslında "AltınBilek Yayınları" yazarın Wives and Daughters (Eşler ve Kızlar) adlı kitabını çevirmişti (bknz. bir sonraki Gaskell okumam). Ama ya North and South? Hani o BBC dizisi ile içimize işleyen, hem sosyal konulara cesurca değinen hem de harika iki karakter arasındaki aşkı işleyerek bu uzun mu uzun ve -işçi ve sendika üyesi Nicholas Higgins ve eski Rahip Bay Hale gibi sağlam karakterlerle güçlendirilmiş- muhteşem roman neden hala dilimize kazandırılamamıştı? Bunun nedenine cevap veremem ama işte yıllar sonunda elimizde bu değerli klasik eser.

İlk önce kapağına değinmek isterim: Kuzey yazısının kalın harflerle ve oldukça sert bir şekilde yazılmasına karşın Güney yazısının ne kadar yumuşak ve gösterişli olduğunu fark ettiniz mi? Hikayenin çıkış noktası işte burası. Bu eser büyük yazar Charles Dickens’ın ellerine geldiğinde adı Margaret Hale (hikayemizdeki heroine – ana kadın karakter) imiş. Dickens bunu okumuş, hayran kalmış ve içinde barındırdığı zıtlığa ithafen "Kuzey & Güney" olmasında ısrar etmiş. Gaskell de kabul etmiş ve Dickens’ın yayınevinden çıkınca bu adla ve bazı düzeltmelerle birlikte 1855 yılında çıkmış.

Çok sevgili Bayan Gaskell, size hayranlığımı yüz yüze belirtemeyeceğim ama gelin eserinizin ben de yarattığı duyguları şuracığa dökmeme izin verin:

Güney’de başladı hikaye; Helstone’da (Hampshire’ın o yeşil kasabalarından birinde) yeşilliklerin arasındaki küçük bir papaz evinde Rahip Hale, Bayan Hale ve kızları Margaret ile hizmetçileri birlikte mütevazi bir hayat yaşıyorlardı.

Bay Hale kilisenin bazı kuralları aklına yatmaz hale geldiği için rahiplikten ayrıldığını söyledi ailesine. Üstelik de kuzeyde bir sanayi kasabası olan Milton’a (Manchester’ın Cottonopolis yani pamuk şehri olarak adlandırıldığı zamanlarda işte, o zamanki koşulları bir düşünün) gideceklerdi, ne büyük şok! Ah vahlar arasında aile Milton’a taşındı. Margaret Hale güneyin aşkı dolu olan bir genç kızdı ve kuzeye karşı önyargılıydı ilk başta. Bu sanayi kasabasının yaşayışı ve insanları ilk başta ona çok kaba gelmekteydi. Öyle ki hayat burada ne sakindi ne de huzurlu! 

II. Sanayi Devrimi’nin en cafcaflı dönemleri, fabrikalar harıl harıl dokuma kumaş üretiyorlar, patronlar hırslı, işçiler öfkeli ve patlamaya hazır. Hadi bir gözünüzün önüne getirin: Bir yanda parayı elinde bulunduran ve çok da eğitimli olmayan ama ticari zekalarını kullananlar patronlar (aristokrasinin yavaş yavaş değerini kaybetmeye başladığı -en azından bir kesimin gözünde- zamanlardayız), bir yanda da günlük çok çok cüzi ücretle en az 10 saat çalışan ve ailelerini geçindirmeye çalışan işçiler ve aileleri. Ve tabii ki güneyden gelen ve işçileri sadece tarlalarda görmüş eğitimli ve Helstone’a aşık Margaret Hale.

Civarın en bilindik ve eğilmez bükülmez fabrika sahiplerinden biri olan John Thornton ise Margaret’ın gözünde acımasız bir patron. John Thornton, soyadından da anlaşılabileceği gibi bir gülün dikeni kadar sert ve yaralayıcı olabilir gibi görünüyor dışarıdan. Ancak zaman geçtikçe ve birbirini tanıdıkça tarafların ön yargıları yavaş yavaş yıkılmaktadır. Zaman geçtikçe ve araya açıklanamayacak kadar önemli bir sır ve birçok acı tecrübe girince bu ikili birbirinden uzaklaşırlar. Hüzünlü günler, sorgulamalar ve olaylar devam eder...

Devamını ise okuyun da görün, ne kadar anlatsam az kalır.

Değinmek istediğim belki de en önemli husus Gaskell’in o harika öykücülüğü, ince anlatımı ve doyurucu cümleleri… Kitabı okurken müthiş edebi bir zevk aldım. Hele ki dönemin şartlarının karakterlerinin ağzından tartışıldığı ve değerlendirildiği bölümler beni benden aldı. Karakterler çok sağlam kurgulanmış (her bir karakteri kendi içinde çok sevdim, ve oldukça insani buldum; yani sanki gerçek karakterlerdi hepsi). Hikaye muhteşem. Tıpkı tanıtımda yazdığı gibi, “Her şeyi değiştiren bir tanışma… Delicesine bir aşk… Yürek yakan sorgulamalar… Tadı damakta kalan bir edebiyat şaheseri…”

Her şeyi ile harika bir eser okumak istiyorsanız, klasik bir eser olduğunu da göz önüne alarak -hele ki hala Gaskell gibi döneminin en önemli yazarlarından biri ile tanışmamışsanız- bence kesinlikle alıp okumalısınız!

  

Elizabeth Gaskell hakkında detaylı bilgi için: http://bookowski-tkkb.blogspot.com.tr/2014/01/bir-olumsuz-eser-elizabeth-gaskell.html

E. Gaskell’den okuduklarım:

1.     * Mary Barton (Yorum için yukarıdaki linke tıklayınız)

2.     * Kuzey ve Güney

Sıradaki eser: Eşler ve Kızlar

Tüm Gaskell eserlerinin de Altın Bilek Yayınlarından çıkacağını duyurmuş olayım tekrar, ne harika bir haber!

Related Items 5 Yıldızlı Eserler Altın Bilek Yayınları Bookowski Elizabeth Gaskell İngiltere klasikler Kuzey ve Güney Manchester Sanayi Devrimi